Thiếu tướng Lê Thiết Hùng tên thật là Lê Văn Nghiệm, sinh năm 1908 tại làng Đông Thôn, tổng Thông Lãng, nay là xóm Hồng Phong, xã Thông Tân, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An trong một gia đình có truyền thống yêu nước.

Cuối năm 1923, ở Hưng Nguyên, đồng chí Lê Thiết Hùng cùng đồng chí Lê Huy Doãn (tức Lê Hồng Phong – Chú họ) và Phạm Hồng Thái biết được có nhiều thanh niên ở Nam Đàn, Thanh Chương, Anh Sơn, Quỳnh Lưu đã đi ra nước ngoài theo sự tuyển lựa của các sỹ phu yêu nước. Với mục đích sớm được ra nước ngoài hoạt động cách mạng, các anh bí mật tìm “manh mối” và gặp được Vương Thúc Oánh, con rể cụ Phạn Bội Châu được phái về nước tuyển chọn thanh niên xuất dương. Tháng giêng năm 1924, dưới sự hướng dẫn của Vương Thúc Oánh và ông Võ Trọng Đài (thường gọi là ông Ngoét Đài) người làng Phù Xá đã có gia đình ở Xiêm (nay là Thái Lan), Lê Văn Nghiệm, Lê Hồng Phong (chú họ) và Phạm Hồng Thái cùng với 12 thanh niên yêu nước xuất dương đi tìm con đường cứu nước. Từ làng Phù Xá, đoàn có một hành trình đầy khó khăn vất vả, qua Hương Sơn, qua Lào rồi sang Xiêm. Sau hai tháng cuối cùng, họ đến đích và ở lại Trại Cày của Cố Đi (tức nhà yêu nước Đặng Thúc Hứa). Tại đây, các đồng chí được học tập, rèn luyện về lý tưởng cách mạng, tham gia sản xuất. Ngoài ra còn được giao nhiệm vụ mở rộng cơ sở cách mạng và vận động kiều bào tham gia cứu nước...Sau một thời gian, với sự nỗ lực không ngừng, kết quả vượt trội, cùng tài năng xuất chúng, Lê Văn Nghiệm được sự giúp đỡ của cụ Đặng, đã cùng 6 người bạn nữa tìm đường sang Quảng Châu, Trung Quốc.

Sang Quảng Châu (Trung Quốc), ông gặp đồng chí Lý Thụy (bí danh của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc) và được giới thiệu vào học trường Quân sự Hoàng Phố. Chính đồng chí Lý Thụy đã đổi tên cho ông là Lê Quốc Vọng với ý nghĩa luôn luôn nhớ về Tổ quốc. Cũng chính trong thời gian này đồng chí được lãnh tụ Nguyễn Aí Quốc giới thiệu vào học tại Trường quân sự Hoàng Phố. Ông Lê Thiết Hùng nhớ lại trong tập hồi ký Đầu nguồn (Nxb Văn học, 1975): “số học viên trường quân sự Hoàng Phố người Việt Nam hơn 200 người”. Ông vào học lớp bộ binh. Cùng khoá học với ông có 8 người Việt Nam, trong đó 3 người học lớp pháo binh, số còn lại là vào khoa khác. Mỗi tháng, những học viên người Việt Nam này lại dành ra 2 ngày ngược thuyền từ Hoàng Phố về Quảng Châu học tập lý luận chính trị do Nguyễn Ái Quốc giảng dạy. Tốt nghiệp trường Quân sự Hoàng Phố (Trung Quốc), ông tham gia quân đội Tưởng Giới Thạch, từ chức vụ trung đội trưởng bộ binh ông được thăng dần lên đến quân hàm đại tá (đại hiệu). Nhiệm vụ của ông là lấy tin tức, tài liệu chuyển cho Đảng Cộng sản Trung Quốc. Để hoàn thành nhiệm vụ, ông đặt vấn đề nhờ một người đồng hương thế hệ trước, về sau trở thành bố vợ của ông, cụ Hồ Học Lãm tìm cách lấy tài liệu, các bản kế hoạch tác chiến của quân đội Tưởng vào khu căn cứ Xô Viết của Đảng cộng sản Trung Quốc. Để có tài liệu, cụ Hồ Học Lãm ban ngày đi làm phải đọc thật kỹ và nhập tâm các tài liệu. Tối về nhà, nhớ ra chép lại để bí mật chuyển đi. Ngoài ra ông còn bỏ ra khá nhiều tiền, vàng để mua chuộc các sỹ quan khác để moi tin tức chuyển cho Đảng Cộng sản Trung Quốc. 

Những tin tức quan trọng như việc quân đội Tưởng cấm chở gạo xuôi sông Như Thuỷ và Cống Giang, các sư đoàn của Trương Huy Mân, Đàm Đào Nguyên, Lưu Hoà Dĩnh vừa tăng quân và trang bị thêm vũ khí... đã được chuyển cho Hồng quân Trung Quốc hết sức bí mật. Hoặc kế hoạch tấn công vào cơ quan đầu não của Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1930 do Tưởng Giới Thạch phê chuẩn, phạm vi và mục tiêu ở vùng tứ giác La Lâm - Nghi Hoàng - Lê Xuyên - Thụy Kim, cũng được Lê Thiết Hùng gửi sang phía Quân giải phóng Trung Quốc. Nhờ đó, các đợt tấn công của quân đội Tưởng vào khu Xô Viết của Đảng cộng sản Trung Quốc đều bị thất bại.

Tháng 7-1937, phát xít Nhật mở rộng chiến tranh, chiếm vùng Nam Kinh, Thượng Hải, Hán Khẩu, Từ Châu... Tưởng Giới Thạch rút quân về Trùng Khánh thuộc tỉnh Tứ Xuyên. Lúc này, Lê Thiết Hùng xin chuyển về Binh đoàn vận tải, chỉ huy một tiểu đoàn vận tải chạy tuyến đường Giang Tây - Hồ Nam - Quý Châu. Thời gian này, ông được phong hàm đại tá (đại hiệu) và được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng trường huấn luyện đào tạo lính lái xe tăng, xe thiết giáp, xe vận tải và lính kỹ thuật. Chính trong thời gian này, ông đã tranh thủ học lái xe tăng, nắm vững nguyên lý máy móc các loại xe.

Chính từ vị trí chỉ huy tiểu đoàn vận tải, ông đã giúp Bát Lộ quân ở vùng Hoa Bắc súng đạn và trang thiết bị y tế. Cụ thể, chỉ trong nửa năm 1939, khoảng 30 tấn gồm vũ khí, trang bị y tế và thuốc men... được ông bàn giao cho Bát Lộ quân Trung Quốc một cách kín đáo, khôn khéo linh hoạt.

Mùa hè năm 1940, tình hình cách mạng trong nước có những diễn biến mới. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và đồng chí Phùng Chí Kiên viết thư yêu cầu ông rời bỏ hàng ngũ quân đội Tưởng Giới Thạch về nhận nhiệm vụ mới. Cụ Hồ Học Lãm – lúc này đã là bố vợ ông – lấy lý do sức khoẻ kém, xin cho ông chuyển vùng về Hoa Nam. Về đến Quế Lâm ông gặp lại Nguyễn Ái Quốc và báo cáo hoạt động của mình trong Bộ Tổng tham mưu Quốc dân đảng. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc cử ông về nước nhận nhiệm vụ mới vào đầu năm 1941.

Tháng 10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh cử ông vào làm Tư lệnh trưởng Chiến khu 4. Tháng 7 năm 1947, đồng chí được điều động tham gia xây dựng Bộ Tổng Tham mưu Quân đội Nhân dân Việt Nam. Từ tháng 1 năm 1948 đến năm 1950, đồng chí được giao làm Tổng Thanh tra đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Đồng chí còn là Chỉ huy trưởng Mặt trận Bắc Kạn - Tuyên Quang (Chiến khu 2), Hiệu trưởng Trường Bổ túc quân chính Trung cấp. Từ năm 1950 đến năm 1954, đồng chí là Cục trưởng Cục Quân huấn kiêm Hiệu trưởng Trường Lục quân Việt Nam; Ủy viên Bộ Chỉ huy Quân sự Trung ường và Ủy viên Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Từ năm 1954 đến năm 1956, đồng chí làm Tư lệnh Bộ Chỉ huy Pháo binh. Từ năm 1956 đến năm 1963, là Tư lệnh đầu tiên của Binh chủng Pháo binh Quân đội Nhân dân Việt Nam kiêm Chỉ huy trưởng Sở chỉ huy phòng không. Năm 1963 đồng chí được giao trọng trách mới: Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên. Hết nhiệm kỳ, đồng chí về nước làm Phó Trưởng ban CP48 và Ban Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam cho tớì ngày nghỉ công tác theo chế độ. Đồng chí Lê Thiết Hùng mất tại Hà Nội năm 1986.

Đồng chí Lê Thiết Hùng được phong quân hàm Thiếu tướng trong đợt phong quân hàm đầu tiên của Quân đội ta năm 1948.

                                                              Lê Thị Vinh –  Cán bộ phòng PHGTDT

                                                                   Ban quản lý Di tích Nghệ An